Σε ένα παιδί η διαδικασία ανάπτυξης μιας λειτουργικής λαβής ξεκινά από τους πρώτους μήνες της ζωής του, τότε που αρχίζει να φέρνει το βάρος του προς τα χέρια (πχ έρπισμα, μπουσούλημα) και πειραματίζεται με τα πρώτα του παιχνίδια. Ακολουθεί μια αναπτυξιακή πορεία περνώντας από ανώριμα πρότυπα σύλληψης με όλη την παλάμη (παλαμιαία), σε σύλληψη με όλα τα δάχτυλα και στη συνέχεια με τις άκρες 3 ή 4 δαχτύλων. Τα περισσότερα παιδιά μέχρι την ηλικία των 5 ετών έχουν κατακτήσει τις απαραίτητες δεξιότητες λεπτής κινητικότητας για την ανάπτυξη και σταθεροποίηση μιας ώριμης λαβής μολυβιού. Τα τόξα του χεριού έχουν αναπτυχθεί, οι δύο πλευρές της παλάμης λειτουργούν ανεξάρτητα, ο χειρισμός αντικειμένων στην παλάμη γίνεται επιδέξια, οι κινήσεις του κάθε δαχτύλου απομονώνονται από τις κινήσεις των υπολοίπων.
Όταν ένα παιδί παρουσιάζει γραφοκινητικές δυσκολίες ο πρώτος παράγοντας που εξετάζεται είναι ο τρόπος σύλληψης του μολυβιού ή αλλιώς η λαβή του μολυβιού. Η πιο συνηθισμένη λαβή είναι η δυναμική τριποδική (εικόνα και εξήγηση) ωστόσο για μερικά παιδιά λειτουργική λαβή μπορεί να αποδειχθεί και η δυναμική τετραποδική, ή η πλάγια τριποδική, αρκεί να επιτρέπει στο παιδί να γράφει με επιτυχία, με ταχύτητα, χωρίς ενοχλήσεις.
Τα βασικά χαρακτηριστικά μιας ιδανικής λαβής μολυβιού:
Στη δυναμική τριποδική λαβή, το μολύβι τοποθετείται μεταξύ αντίχειρα και δείκτη, και στηρίζεται στην πλαϊνή επιφάνεια του μέσου δαχτύλου. Ο δείκτης και ο αντίχειρας σχηματίζουν έναν μικρό κύκλο κρατώντας το μολύβι.
- Όλα τα δάχτυλα βρίσκονται σε μικρή κάμψη.
- Ο δείκτης τοποθετείται ίσα ή ελαφρά μακρύτερα από τον αντίχειρα.
- Τα δάχτυλα τοποθετούνται 2,5εκ πάνω από τη μύτη του μολυβιού για τους δεξιόχειρες και 3,5εκ για τους αριστερόχειρες.
- Ο παράμεσος και το μικρό δάχτυλο βρίσκονται σε θέση κάμψης προς την παλάμη.
- Ο καρπός βρίσκεται ελαφρώς σε θέση έκτασης και όχι σε θέση κάμψης. Το χέρι τοποθετείται δίπλα στην παράσταση που χρωματίζει ή γράφει, όχι από πάνω.
- Η λαβή του μολυβιού παραμένει σταθερή, τα δάχτυλα δεν αλλάζουν θέση στο μολύβι ενώ κινούνται.
- Η πίεση στο μολύβι είναι ελεγχόμενη. Αν το παιδί σφίγγει πολύ τα δάχτυλα για να έχει σταθερότητα, αυτό θα μπλοκάρει τον καρπό και θα εμποδίσει τα δάχτυλα να ολοκληρώνουν με ευκολία τις κινήσεις.
- Το αντιβράχιο ακουμπά στο τραπέζι και μετακινεί το χέρι σε όλη την επιφάνεια του χαρτιού, δεν παραμένει στάσιμο.
- Δεν παρατηρείται ένταση στον ώμο, ο αγκώνας δεν είναι τεντωμένος.
- Οι κινήσεις γίνονται με τη συνεργασία όλων των αρθρώσεων του χεριού, όχι απομονώνοντας ορισμένες περιοχές (πχ δάχτυλα, καρπό).
- Το χέρι δεν κουράζεται εύκολα.
Όταν ένα παιδί παρουσιάζει ανώριμη λαβή μολυβιού (πχ εικόνες) συνήθως συμβαίνει κάτι από τα παρακάτω:
- Το παιδί δεν εκπαιδεύτηκε σωστά στον τρόπο σύλληψης του μολυβιού.
- Το παιδί γράφει με το μη επικρατές χέρι (πιέστηκε ή μιμείται κάποιον).
- Το παιδί δεν έχει αναπτύξει τις απαραίτητες δεξιότητες λεπτής κινητικότητας στα χέρια.
- Η αισθητηριακή ανατροφοδότηση (αφή, κίνηση των δαχτύλων) δεν συμβαίνει αποτελεσματικά, με συνέπεια να μην καταγράφονται σωστά οι κινήσεις για να επιτευχθεί μάθηση.
- Το παιδί ήρθε σε επαφή με όργανα γραφής/ζωγραφικής σε μικρή ηλικία, ενώ δεν είχε προλάβει να αναπτύξει τις απαραίτητες δεξιότητες λεπτής κινητικότητας.
Η ανώριμη λαβή μολυβιού αναπτύσσεται για να αντισταθμίσει την έλλειψη δύναμης, σταθερότητας ή επιδεξιότητας του χεριού και επηρεάζει την ποιότητα της γραπτής δουλειάς, την ταχύτητα εκτέλεσής της και την αντοχή του παιδιού (διάρκεια εκτέλεσης) σε γραφοκινητικές δραστηριότητες.
Πηγές
Amundson, S.J., (2005) Prewriting and Handwriting Skills. In Case-Smith J., editor: Occupational Therapy for Children. St Louis:Mosby.
Dennis, J.L. and Swinth,Y. (2001) Pencil grasp and children’s handwriting legibility during diffferent-length writing tasks. American journal of occupational therapy, vol.55, no. 2, 175-183.
Exner, C.E., (2005) Development of Hand Skills. In Case-Smith J., editor: Occupational Therapy for Children. St Louis:Mosby.
